[Sihaya]

To właśnie dzięki różnorakim związkom czynnym zawartych w roślinach, zioła posiadają swą cudowną uzdrawiającą moc, a także charakterystyczny smak i zapach. Związki te charakteryzują się wysoką aktywnością biologiczną i oddziaływają na organizmy żywe w specyficzny sposób, znajdują zastosowanie zarówno w profilaktyce, jaki i w leczeniu rozmaitych schorzeń.

W weterynarii stosuje się około 200 roślin o właściwościach leczniczych. O tym jakie właściwości lecznicze dana roślina posiada decyduje rodzaj zawartych w niej związków chemicznych, które warunkują jej przydatność i możliwość zastosowania w konkretnych przypadłościach. Znajomość substancji czynnych zawartych w ziołach oraz ich farmakologicznego oddziaływania na organizm zwierzęcy, stanowi zatem istotę fitoterapii weterynaryjnej. Te same związki, które w małych ilościach będą działały na naszego zwierzaka leczniczo, w większych - okażą się trujące, dlatego wykorzystywanie ziół w celach leczniczych wymaga wiedzy, doświadczenia oraz umiejętności. Stosowanie ziół – a zwłaszcza tych o właściwościach toksycznych, powinno odbywać się zawsze w oparciu o fachową konsultację u dyplomowanego lekarza weterynarii, który właściwie rozpozna chorobę, dobierze odpowiednie środki oraz ustali ich bezpieczne dawkowanie.

Najważniejsze substancje czynne występujące w ziołach:

Glikozydy

Są to substancje organiczne będące połączeniem cukrów prostych (najczęściej glukozy, ksylozy, ramnozy, rutynozy) z różnymi związkami niecukrowymi ( flawonami, antocyjanami, fenolami, kumarynami). Składają się one więc zawsze z dwóch części - cukrowej zwanej glikonem i niecukrowej zwanej aglikolem.
Glikozydy wytwarzane są w roślinach w procesie fotosyntezy, głównie w liściach, a powstają pod wpływem specyficznych enzymów, tzw. glikozydaz. Najwięcej tych substancji zgromadzonych jest w korzeniach, korze, owocach i nasionach roślin. Są to ciała stałe, krystaliczne, najczęściej dobrze rozpuszczalne w wodzie, czasami o charakterystycznej barwie (np. glikozydy flawonoidowe są żółte, a antocyjanowe - czerwone, fioletowe lub niebieskie). Nie należą one do związków trwałych i pod wpływem specyficznych enzymów występujących w komórkach roślinnych oraz w przewodzie pokarmowym ssaków, stosunkowo szybko ulegają rozpadowi. Rola wszystkich glikozydów nie jest dokładnie poznana, wiadomo, że w większości są to związki o właściwościach toksycznych. Najistotniejsze znaczenie medyczne mają glikozydy nasercowe (naparstnicowe)), które wzmacniają siłę skurczu mięśnia sercowego. Glikozydy występują również w: zielu konwalii (Herba Corwallariae), zielu miłka wiosennego (Herba Adonidis vernalis), zielu serdecznika (Herba Leonuri). Z pozostałych glikozydów warto wymienić antraglikozydy (znajdują się m.in. w aloesie, rzewieniu i kruszynie) stosowane w schorzeniach przewodu pokarmowego, przede wszystkim jako środki przeczyszczające, antocyjanowe (występujące w owocach m.in. czarnej porzeczki i borówki czernicy) – znane ze swych właściwości wzmacniających naczynia krwionośne, przeciwutleniających i poprawiających wzrok.
Glikozydy gorczyczne (zawiera je np. gorczyca czarna i nasturcja) - dezynfekują i powodują leprze ukrwienie skóry; fenolowe (spotykane np. w męczennicy lekarskiej i pierwiosnku lekarskim) - to substancje o działaniu moczopędnym, dezynfekującym i przeciwzapalnym. Do grupy glikozydów roślinnych zalicza się jeszcze glikozydy flawonoidowe, saspinowe, irydoidowe, cyjanogenne, alkaloidowe i inne.